भोगवटादार वर्ग-2 जमिनी: संपूर्ण माहिती आणि वर्ग-1 मध्ये रूपांतराबाबत मार्गदर्शन

भोगवटादार वर्ग-2 जमिनी: संपूर्ण माहिती आणि वर्ग-1 मध्ये रूपांतराबाबत मार्गदर्शन

सातबारा उताऱ्यावर नमूद असलेली भूधारणा पद्धती शेतकरी आणि जमीनधारकांसाठी अत्यंत महत्त्वाची असते. विशेषतः भोगवटादार वर्ग-2 मध्ये येणाऱ्या जमिनींबाबत अनेकांना संभ्रम असतो. या लेखात आपण भोगवटादार वर्ग-2 मधील जमिनींचे स्वरूप, त्यांचे कायदेशीर निर्बंध, तसेच काही जमिनी वर्ग-1 मध्ये रूपांतर करता येतात का? याची संपूर्ण माहिती घेणार आहोत.

—

महाराष्ट्रातील भूधारणा प्रकार

महाराष्ट्रात जमिनींच्या मालकी हक्कानुसार भूधारणा पद्धती चार प्रमुख गटांमध्ये विभागल्या जातात:

1) भोगवटादार वर्ग-1

या जमिनी संपूर्णत: खाजगी मालकीच्या असतात आणि कोणत्याही सरकारी निर्बंधाशिवाय विक्रीस पात्र असतात.

2) भोगवटादार वर्ग-2

या जमिनींवर शासकीय निर्बंध असतात.

जमीन मालकाने जर ही जमीन हस्तांतरित करायची असल्यास, महसूल प्रशासनाची पूर्वपरवानगी आवश्यक असते.

या जमिनींना “प्रतिबंधित” किंवा “नियंत्रित” जमिनी असेही म्हणतात.

3) शासकीय पट्टेदार जमीन

ही जमीन शासनाच्या मालकीची असते आणि ती 10, 30, 50 किंवा 99 वर्षांसाठी भाडेपट्टीवर दिली जाते.

4) महाराष्ट्र शासनाची जमीन

शासन सार्वजनिक प्रकल्प किंवा सरकारी वापरासाठी या जमिनी राखून ठेवते.

—

भोगवटादार वर्ग-2 मध्ये येणाऱ्या 16 प्रकारच्या जमिनी

भोगवटादार वर्ग-2 मध्ये मोडणाऱ्या जमिनी स्थानिक महसूल प्रशासनाच्या मंजुरीशिवाय हस्तांतरित करता येत नाहीत. या जमिनी गाव नमुना 1 (क) मध्ये नोंद असतात.

भोगवटादार वर्ग-2 मध्ये मोडणाऱ्या जमिनींची यादी:

1️⃣ मुंबई कुळ कायदा 1948 अंतर्गत विक्री झालेल्या जमिनी
2️⃣ वेगवेगळ्या इनाम आणि वतन जमिनी (देवस्थान वगळून)
3️⃣ शासन योजनांद्वारे भूमीहीन शेतकऱ्यांना वाटप केलेल्या जमिनी
4️⃣ गृह निर्माण संस्था व औद्योगिक उपयोगासाठी दिलेल्या जमिनी
5️⃣ सिलिंग कायद्यानुसार जास्तीच्या जमिनींचे पुनर्वाटप केलेल्या जमिनी
6️⃣ महानगरपालिका व ग्रामपंचायतींना राखीव ठेवलेल्या जमिनी (गुरचरण, सार्वजनिक वापर इत्यादी)
7️⃣ देवस्थान इनाम जमिनी
8️⃣ आदिवासी खातेदारांच्या जमिनी
9️⃣ पुनर्वसन योजनेअंतर्गत प्रदान केलेल्या जमिनी
🔟 भाडेपट्टीवर दिलेल्या शासकीय जमिनी
1️⃣1️⃣ भूदान व ग्रामदान अंतर्गत दिलेल्या जमिनी
1️⃣2️⃣ खाजगी वन संपादन कायद्यानुसार चौकशीसाठी प्रलंबित असलेल्या जमिनी
1️⃣3️⃣ भूमीधारी हक्कांनुसार प्राप्त जमिनी
1️⃣4️⃣ सिलिंग कायद्यानुसार अधिक धारण करण्यास सूट दिलेल्या जमिनी
1️⃣5️⃣ भूसंपादन कायद्यानुसार संपादित केलेल्या जमिनी
1️⃣6️⃣ वक्फ जमिनी

—

कोणत्या जमिनी वर्ग-1 मध्ये रूपांतरित करता येत नाहीत?

भोगवटादार वर्ग-2 मधील काही जमिनी कायमस्वरूपी प्रतिबंधित असतात आणि त्यांचे वर्ग-1 मध्ये रूपांतर करता येत नाही. महसूल विभागाच्या नियमांनुसार खालील जमिनी वर्ग-1 मध्ये रूपांतर करता येत नाहीत:

❌ सिलिंग कायद्यांतर्गत येणाऱ्या अतिरिक्त जमिनी
❌ महानगरपालिका किंवा नगरपरिषदेच्या विकास आराखड्यात समाविष्ट असलेल्या जमिनी
❌ देवस्थान इनाम जमिनी
❌ आदिवासी खातेदारांच्या जमिनी
❌ खाजगी वन संपादन कायद्यांतर्गत असलेल्या जमिनी
❌ जास्तीच्या जमिनींसाठी दिलेली सूट असलेल्या जमिनी
❌ भूसंपादन कायद्यांतर्गत संपादित केलेल्या जमिनी
❌ वक्फ जमिनी

—

भोगवटादार वर्ग-2 जमिनी खरेदी-विक्री करण्यापूर्वी काय करावे?

✔️ जमिनीच्या सातबारा उताऱ्यावर वर्ग-2 नोंद आहे का, हे तपासा.
✔️ जमीन विकत घेण्यापूर्वी संबंधित तहसील कार्यालयाकडून परवानगी आवश्यक आहे का, याची खात्री करा.
✔️ काही प्रकरणांमध्ये महसूल विभागाकडून वर्ग-1 मध्ये रूपांतर करण्याची प्रक्रिया शक्य असते, मात्र त्यासाठी नियमानुसार अर्ज करावा लागतो.
✔️ जमीन हस्तांतराच्या वेळी संबंधित अधिकार्‍यांची परवानगी असल्याची खात्री करा.

—

🟢 महत्त्वाची सूचना – अधिक माहितीसाठी व्हाट्सअप ग्रुपला जॉईन करा!

✅ तुम्हाला शासकीय योजना, जमीनविषयक महत्त्वाच्या अपडेट्स आणि कायदेशीर मार्गदर्शन हवे आहे का?
✅ त्वरित व्हाट्सअप ग्रुप जॉईन करा आणि आवश्यक माहिती मिळवा!
🔗 WhatsApp Group Join Link

💬 माहिती शेअर करा आणि इतरांनाही उपयुक्त ठरेल याची खात्री करा!